- Κυρηναϊκή
- Ιστορική γεωγραφική περιοχή της βορειοανατολικής Λιβύης. Βρέχεται στα Β από τη Μεσόγειο θάλασσα και περιλαμβάνεται μεταξύ του κόλπου της Μεγάλης Σύρτης στα ΒΔ και της Μαρμαρικής στα ΒΑ. Ο πληθυσμός της είναι συγκεντρωμένος στη βόρεια ζώνη, η οποία έχει μεσογειακό κλίμα και μέτρια βροχόπτωση (400-600 χιλιοστά), κυρίως τον χειμώνα. Στο εσωτερικό, που καλύπτεται από την τελείως άγονη Λιβυκή έρημο, υπάρχουν μόνο κάποιες οάσεις (Τζάλο, Τατζέρμπο, Τζιαραμπούμπ κ.ά.).
Η οικονομία, η οποία μόλις πριν από λίγα χρόνια βασιζόταν σε μια μέτρια γεωργία συντήρησης, υπέστη ριζική μεταβολή μετά την ανακάλυψη πλουσιότατων κοιτασμάτων πετρελαίου στη Ζέλτεν, στην καρδιά της ερήμου, που συνδέεται σήμερα με πετρελαιαγωγούς με τη Μάρσα Μπρέγκα, στον κόλπο της Μεγάλης Σύρτης (βλ. λ. Λιβύη).
Ιστορία. Περιοχή με αρχαιότατο πολιτισμό, η Κ. αποικίστηκε από τους Έλληνες, οι οποίοι το 631 π.Χ. ίδρυσαν την πόλη Κυρήνη (βλ. λ.) –από την οποία προέρχεται η ονομασία της περιοχής– καθώς και τις πόλεις Αρσινόη, Απολλωνία, Πτολεμαΐδα και Βερενίκη· η περιοχή ονομάστηκε τότε από τους Έλληνες Πεντάπολις, λόγω των πέντε πόλεων που περιλάμβανε. Αφού κατακτήθηκε από τους Μακεδόνες, η Κ. περιήλθε κατόπιν στην κυριαρχία των Πτολεμαίων και το 96 π.Χ. οι Ρωμαίοι την έκαναν επαρχία τους. Τον 7o αι. μ.Χ. υποδουλώθηκε στους Άραβες και από τον 16o αι. έως το 1911 αποτελούσε τμήμα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Το επόμενο έτος μετατράπηκε, μαζί με όλη τη Λιβύη, σε ιταλική αποικία. Την ιταλική κυριαρχία κατέλυσε η έκβαση του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, κατά τη διάρκεια του οποίου διεξήχθησαν σημαντικές μάχες στο έδαφος της Κ., μεταξύ 1940 και 1942.
Όταν τον Δεκέμβριο του 1951 ιδρύθηκε το κράτος της Λιβύης, η Κ. έγινε μία από τις τρεις ομόσπονδες περιοχές της, περιλαμβάνοντας ολόκληρο το ανατολικό τμήμα της χώρας, από τον 18o ανατολικό μεσημβρινό έως τα σύνορα της Αιγύπτου. Με το σύνταγμα του 1963 καταργήθηκε η ομοσπονδιακή οργάνωση της χώρας και η περιοχή χωρίστηκε σε τρεις διοικητικές περιφέρειες: της Βεγγάζης (βλ. λ.), της Ντέρνα, με πρωτεύουσα τη Ντέρνα, σημαντικό γεωργικό κέντρο χειμερινού τουρισμού, και της Τζέμπελ ελ Άκνταρ με πρωτεύουσα την Ελ Μπεϊντά. Άλλα σημαντικά κέντρα είναι η Ελ Μαργκ και το Τομπρούκ.
Παραθαλάσσιο τοπίο στην Κυρηναϊκή της Λιβύης.
Dictionary of Greek. 2013.